Saha Uygulamalarında EKED ve İSG Denetimleri: Sık Karşılaşılan Eksiklikler ve Çözümler

EKED Uygulamalarında Sık Karşılaşılan Eksiklikler: Saha Gerçekler

Enerji izolasyonu uygulamaları (EKED), teoride net kurallara ve prosedürlere sahip olsa da sahada uygulandığında çeşitli eksiklikler ve hatalar ortaya çıkabilir. Bu eksiklikler, hem iş kazası riskini artırır hem de prosedürlerin etkisiz kalmasına yol açar. İş sağlığı ve güvenliği ekipleri tarafından yapılan saha denetimlerinde en sık rastlanan EKED eksikliklerini şöyle sıralayabiliriz:

a) Prosedüre Uygun Kilit ve Etiket Kullanılmaması

Çoğu sahada kilit veya etiket bulunmasına rağmen, bu ekipmanlar prosedüre uygun şekilde kullanılmaz. Özellikle geçici çözümler (örneğin plastik kelepçe veya etiket yerine el yazısı uyarılar) güvenlik açığı oluşturur.

b) İkincil Enerji Kaynaklarının İzole Edilmemesi

Çoğu zaman sadece ana enerji kaynağı izole edilirken, basınçlı sistemler, kapasitörler veya yaylı mekanizmalar gibi ikincil enerji kaynakları göz ardı edilir. Bu durum, kontrolsüz enerji açığa çıkması riskini artırır.

c) Etiket Bilgilerinin Eksik veya Yanlış Olması

Etiketlerin üzerinde izolasyonu yapan personelin adı, tarih ve açıklama gibi bilgilerin eksik veya okunaksız olması, devralan personelin bilgi eksikliği yaşamasına neden olur. Ayrıca etiketin yerinde olmaması veya düşmüş olması da prosedür bütünlüğünü bozar.

d) Yetkisiz Müdahaleler

Saha personelinin, kilitli ekipmana müdahale etmesi veya izinsiz kilitleri sökmesi, EKED’in en kritik ihlallerinden biridir. Bu durum, hem çalışan güvenliğini hem de kurumsal güvenilirliği doğrudan tehlikeye atar.

e) Kayıt ve Takip Eksiklikleri

İzolasyon işlemlerinin belgelenmemesi veya takip sistemlerinin eksikliği, süreçlerin izlenebilirliğini ortadan kaldırır. Özellikle çok vardiyalı çalışma düzenlerinde bu eksiklik, ciddi riskler doğurabilir.

İSG Denetimlerinde EKED Kontrolü: Nelere Bakılır?

İş sağlığı ve güvenliği (İSG) denetimleri, EKED uygulamalarının sahada prosedüre uygun yürütülüp yürütülmediğini kontrol etmek açısından kritik öneme sahiptir. Denetim ekipleri veya İSG uzmanları, enerji izolasyonu uygulamalarını değerlendirirken yalnızca ekipmanların varlığına değil, prosedürlerin bütününe odaklanır. İşte İSG denetimlerinde EKED kontrolü sırasında genellikle göz önünde bulundurulan temel unsurlar:

a) Fiziksel Kilit ve Etiket Kontrolleri

Denetçiler, ekipmanlarda kullanılan kilitlerin prosedüre uygun olup olmadığını kontrol eder. Her kilidin üzerinde personel adı, tarih ve ilgili ekipmanın adı yazılı mı? Etiketler okunabilir mi? Kilitler sadece yetkili kişiler tarafından mı takılmış?

b) Enerji İzolasyonu Planlarının Varlığı

Sahada uygulanan izolasyon işlemlerinin yazılı bir prosedüre veya plana uygun olarak yapılıp yapılmadığı denetlenir. İzolasyon planı veya prosedürü yoksa veya ekipmanın teknik özelliklerine göre uyarlanmamışsa risk doğurur.

c) İkincil Enerji Kaynaklarının Kontrolü

Yalnızca ana enerji kaynağı değil, basınçlı hava, hidrolik sistemler veya elektrik kapasitörleri gibi ikincil enerji kaynaklarının da izole edilip edilmediği kontrol edilir.

d) Kayıt ve Takip Sistemleri

Yapılan işlemlerin yazılı ya da dijital sistemlerde kaydedilip kaydedilmediği değerlendirilir. Kim, ne zaman, hangi ekipmanı izole etti ve bu işlem nasıl belgelendi? Bu sorulara net cevap alınabilmelidir.

e) Yetkisiz Müdahale ve Prosedür İhlallerinin Denetimi

Denetimler sırasında, kilitlerin ve etiketlerin yetkisiz kişiler tarafından çıkarılıp çıkarılmadığı, personelin prosedürlere ne kadar sadık kaldığı da dikkatle incelenir. Özellikle saha raporları ve tanık ifadeleriyle bu durumlar desteklenir.

f) Eğitim ve Yetkinlik Belgeleri

Denetçiler, izolasyon uygulamasını yapan personelin gerekli eğitimleri alıp almadığını ve yetkilendirilmiş olup olmadığını kontrol eder. Eğitim belgeleri, sertifikalar ve yetki formları bu süreçte kritik rol oynar.

Tipik Hataların Önlenmesi İçin Alınabilecek Önlemler

Saha uygulamalarında EKED süreçlerinde yaşanan hatalar, çoğu zaman benzer kök nedenlerden kaynaklanır. Bu nedenle alınacak önlemler de sahadaki gerçeklere uygun ve sistematik olmalıdır. İşte sahada en sık görülen EKED eksikliklerini önlemek için uygulanabilecek pratik ve kurumsal çözümler:

a) Standart Prosedürlerin Oluşturulması ve Yaygınlaştırılması

Her ekipmanın enerji izolasyonu için adım adım uygulanacak standart bir prosedür hazırlanmalı ve bu prosedür hem yazılı hem görsel dokümanlar (posterler, kontrol listeleri, etiket şablonları) ile sahada görünür hâle getirilmelidir. Böylece herkes için prosedür netleşir ve uygulama standartlaştırılır.

b) Düzenli Eğitim ve Farkındalık Çalışmaları

Enerji izolasyonu prosedürleri tek seferlik eğitimle sınırlı kalmamalıdır. Özellikle vardiyalı çalışanlara, taşeron ekiplerine ve bakım personeline düzenli aralıklarla EKED eğitimleri verilmelidir. Bu eğitimlerde prosedür adımları, yetki sınırları, sorumluluk paylaşımı ve sahadaki en sık yapılan hatalar örnekleriyle anlatılmalıdır.

c) Görsel ve Dijital Takip Sistemleri

Sahada kilit ve etiket kullanımını kontrol etmek için kilitleme istasyonları veya panoları kurulmalı, her ekipmanın kime ait olduğu ve hangi aşamada olduğu görsel olarak takip edilebilir hâle getirilmelidir. Büyük ölçekli tesislerde dijital takip sistemleri (QR kod, RFID vb.) kullanılarak hem anlık izleme hem de geriye dönük kayıt tutulabilir.

d) Yetkisiz Müdahaleyi Engelleyecek Önlemler

Kilitleme ve etiketleme ekipmanlarının yalnızca yetkilendirilmiş kişiler tarafından kullanılabilmesi için saha güvenliği artırılmalı. Örneğin yetkisiz kişilerin kilitlere erişimini engelleyecek kilitli dolaplar veya kişiye özel kilitleme cihazları sağlanmalıdır. Ayrıca kilitlerin sahadan kaldırılmasının yalnızca belirlenen prosedürlerle yapılacağı net şekilde ilan edilmeli ve bu durum disiplin prosedürlerine bağlanmalıdır.

e) İkincil Enerji Kaynakları İçin Ekstra Kontroller

Ana enerji kaynağı dışında kalan kapasitör, basınçlı hava veya yaylı sistemler gibi ikincil enerji kaynaklarının izolasyonu için özel kontrol listeleri hazırlanmalı. Her bakım veya izolasyon işleminde bu kontrol listelerinin doldurulması zorunlu tutulmalıdır.

İyi Uygulama Örnekleri: Sahada Başarıyla Uygulanan Çözümler

EKED uygulamalarında başarı, yalnızca prosedürlerin varlığıyla değil; bu prosedürlerin sahada gerçekten benimsenip uygulanmasıyla ölçülür. Pek çok sektörde ve tesiste, saha uygulamaları örnek alınabilecek düzeye getirilmiş ve bu sayede iş kazaları minimize edilmiştir. İşte sahada başarıyla uygulanan bazı iyi örnekler ve bu örneklerin hangi sorunları çözdüğü:

a) Renk Kodu ve Etiket Standartları

Birçok işletme, kilitleme ve etiketleme ekipmanlarını renk kodlarına göre sınıflandırarak ekipman türü ve enerji kaynağına göre risk ayırımı yapmıştır. Örneğin:

• Kırmızı kilitler: Elektrik izolasyonu

• Sarı kilitler: Mekanik kilitleme

• Mavi kilitler: Pnömatik izolasyon

  Bu uygulama, çalışanların hangi kilidi hangi ekipmana kullanacağını hızlı ve güvenilir şekilde anlamasını sağlamış, prosedür ihlallerini azaltmıştır.

b) Dijital Takip ve Onay Sistemi

Bazı tesislerde, kilitleme ve etiketleme süreci tamamen dijital ortamda takip edilir hâle getirilmiştir. Her kilit ve etiket bir RFID veya QR kod ile eşleştirilmiş, yetkilendirme ve kayıt işlemleri el terminalleri veya mobil cihazlarla yapılmıştır. Bu sayede hem uygulayıcı hem de İSG departmanı izolasyon durumunu anlık olarak görebilmiş, sahada prosedür ihlalleri ciddi oranda azalmıştır.

c) Sahaya Özel Eğitim ve Simülasyon Alanları

EKED prosedürleri, sahada uygulamaya alınmadan önce yeni başlayan çalışanlara özel eğitim alanlarında (simülasyon laboratuvarları veya eğitim platformları) gösterilmiştir. Bu sayede çalışanlar ekipmanı tanımış, prosedürü uygulamalı olarak öğrenmiş ve ilk uygulamada hata yapma riski minimuma indirilmiştir.

d) Vardiya Devir Kontrol Listeleri

Vardiyalı çalışanların izolasyon devrini kontrol altında tutmak için sahada kullanılan kontrol listeleri standartlaştırılmıştır. Bu listelerde, devreden ve devralan personelin ad-soyadı, tarih, saat, izolasyon yapılan ekipman, kilit durumu ve prosedür notları yer alır. Kontrol listesi, devralan vardiya tarafından imzalanmadan enerji izolasyonu kaldırılmaz. Böylece vardiya geçişlerinde unutulan veya prosedürsüz yapılan müdahaleler önlenmiştir.

e) İSG Ekiplerinin Saha Denetimleriyle Entegre Sistem

İSG uzmanlarını EKED prosedürlerini sadece ofiste değil, aktif olarak sahada denetleyen bir sistem kurmuştur. İSG uzmanları her izolasyon noktasını rastgele veya planlı olarak kontrol eder; etiket ve kilitlerin uygunluğunu, çalışanların prosedüre uyumunu gözlemler ve raporlar. Bu uygulama, hem çalışanların dikkatini artırmış hem de prosedürlerin uygulanabilirliğini sürekli test edilebilir hâle getirmiştir.

Özet: Saha Uygulamalarında EKED ve İSG Denetimleri: Sık Karşılaşılan Eksiklikler ve Çözümler

Enerji izolasyonu (EKED) uygulamaları, endüstriyel tesislerde iş güvenliğinin temel taşlarından biridir. Ancak bu uygulamaların sahada tam anlamıyla etkili olabilmesi için prosedürlerin yalnızca yazılı kalmaması, sahaya uyarlanması ve sürekli denetlenmesi gerekir. İSG denetimlerinde en çok karşılaşılan eksiklikler; kilit ve etiketlerin uygun şekilde kullanılmaması, ikincil enerji kaynaklarının izolasyonunun ihmal edilmesi, etiket bilgileri eksiklikleri, yetkisiz müdahaleler ve kayıt sistemlerinin zayıf olmasıdır. Bu eksiklikler, potansiyel iş kazalarını tetikleyen önemli faktörlerdir.

Bu sorunların önlenebilmesi için, standart prosedürlerin oluşturulması ve yaygınlaştırılması, düzenli eğitimlerin verilmesi, görsel ve dijital takip sistemlerinin sahada uygulanması kritik önem taşır. Ayrıca yetkisiz müdahaleleri engelleyecek fiziksel ve idari önlemler, ikincil enerji kaynaklarına özel kontrol listeleri ve sahada aktif kullanılan takip sistemleri de süreç güvenliğini destekler.

İyi uygulama örnekleri, sahada prosedürlere uygun renk kodlamaları, dijital takip sistemleri, uygulamalı eğitim alanları, vardiya devir kontrol listeleri ve entegre İSG denetim sistemlerini içermektedir. Bu sayede enerji izolasyonu yalnızca prosedür olarak kalmaz; çalışanların günlük pratiği hâline gelir.

EKED uygulamalarının sahada etkin ve sürdürülebilir olması, yazılı prosedürlerin yanında eğitim, denetim, teknoloji ve iyi uygulama örnekleriyle desteklenerek mümkün hâle gelir. Bu yaklaşım, yalnızca yasal uyumluluğu değil, aynı zamanda çalışan güvenliğini ve operasyonel verimliliği de doğrudan artırır.